Rzeczywistość wirtualna stanowi jeden z istotnych elementów naszego życia, dlatego powinna być na równi dostępna dla wszystkich użytkowników – również osób z różnymi formami niepełnosprawności, dla których strony internetowe bywają niedostępne i trudne w prawidłowej nawigacji.
Kwestię tę reguluje specjalny standard – WCAG, który zbiera wszystkie kwestie, związane wyrównywaniem szans i walką z wykluczeniem w Internecie.
Standard WCAG – co to takiego?
Standard WCAG (z ang. Web Content Accessibility Guidelines) to zbiór precyzyjnie przygotowanych dokumentów prawnych, które zawierają wytyczne odnośnie dostępności serwisów internetowych, prowadzonych przez instytucje publiczne, w tym jednostki dysponujące finansami publicznymi. W dokumentach znajduje się w zasadzie wszystko to, co można uznać za istotne dla dostępności cyfrowej.
Strony www muszą być bowiem budowane tak, aby gwarantować dostępność również dla osób ze specjalnymi potrzebami – niewidzących i niedowidzących, niesłyszących lub mających problemy z koordynacją. Niestety ich wykluczenie przez podmioty publiczne to realny problem, z którym co roku boryka się wielu petentów, bez możliwości wejścia w interakcję z witryną nieprzystosowaną do ich dysfunkcji.
Standardy dostępności są tworzone przez Konsorcjum WWW (World Wide Web Consortium, w skrócie W3C), które w ramach inicjatywy na Rzecz Dostępności w Sieci przygotowuje kolejne wersje wskazówek, jak dostosowywać zmieniającą się przestrzeń wirtualną i poszczególne strony internetowe do potrzeb wszystkich użytkowników.
Obecnie obowiązującym standardem jest WCAG 2.1, który zastąpił w 2019 roku WCAG 2.0. W zaktualizowanych wytycznych znajdują się zapisy niestosowane we wcześniejszych iteracjach, w tym także te, które w WCAG pojawiły się dopiero po raz pierwszy. Tym samym część z nich wymaga wdrożenia na witryny instytucji publicznych, aby dać internautom możliwość skorzystania z nich na żądanie użytkownika.
Akty prawne – przepisy wprowadzające standard WCAG 2.1
W naszym kraju nowy standard WCAG 2.1 zastępujący WCAG 2.0, wprowadziła w życie ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 roku o dostępności cyfrowej stron internetowych i mobilnych aplikacji, w celu zaspokojenia potrzeb internautów z różnymi dysfunkcjami. W tym uniemożliwiającymi realizację różnych zadań na stronach rządowych.
Zmiany wcześniej obowiązujących przepisów (rozporządzenie KRI) wynikały z konieczności dostosowania się do prawa unijnego. Podstawą do takiego działania jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2016/2102 z dnia 26 października 2016 w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego.
Dyrektywa wprowadza obowiązek zgodności z wytycznymi WCAG 2.1. AA. W dokumencie znalazły się szczegółowe informacje o tym, na czym polega zasada dostępności oraz jakie zmiany należy wdrożyć na stronach instytucji publicznych, aby mogły z nich swobodnie korzystać osoby ze specjalnymi potrzebami, zarówno na komputerach stacjonarnych, jak i różnych urządzeniach mobilnych.
Ustawa porządkuje wszystkie wymagania oraz określa instytucje monitorujące poprawność wprowadzanych zmian (Ministerstwo Cyfryzacji). Pojawiają się w niej również informacje o procedurach w razie nieprzestrzegania i notorycznego łamania zasady dostępności.
Kto musi spełniać standard WCAG?
W ustawie wymienia się szereg podmiotów, które są zobowiązane do zapewnienia dostępności swoich stron internetowych, w tym te finansowe ze środków publicznych.
Wśród instytucji objętych takim obowiązkiem znajdują się:
- organizacje sektora finansów i rejestrów publicznych,
- państwowe jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej,
- osoby prawne utworzone w celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym,
- organizacje pozarządowe, podmioty realizujące działalność publiczną.
Warto wspomnieć, że przepisy nie nakładają obowiązku posiadania strony internetowej lub tworzenia aplikacji mobilnej. Określają wyłącznie zasady postępowania dla podmiotów, które już taką witrynę posiadają lub zamierzają ją stworzyć, realizując różne zadania publiczne.
Podstawowe wytyczne WCAG 2.1 dla podmiotów publicznych
Najnowszy standard WCAG 2.1, zastępujący WCAG 2.0, skupia się na potrzebach trzech grup użytkowników stron internetowych. Zaliczają się do nich osoby niewidome i słabowidzące, osoby z problemami poznawczymi oraz użytkownicy mobilnych aplikacji. Dla części osób z niepełnosprawnościami wykonanie czynności wymagających dobrej oceny sytuacji może oznaczać duże problemy, dlatego należy zrobić wszystko, aby wybrana strona internetowa została opublikowana wedle standardu WCAG.
Standard określa zasady tworzenia i optymalizacji stron internetowych, podzielone na czytelne kategorie. Każda z nich wymienia szereg kryteriów, dzięki którym tworzy się strony spełniające restrykcyjne normy. Należy do nich choćby prawidłowa czytelność i klarowność tekstu, zastosowanie odpowiednich czcionek, audiodeskrypcja, usprawnienia w kwestii konieczności przewijania, łatwiejsze wprowadzanie danych za pomocą klawiatury, czy też automatyczne dostosowywanie zawartości np. do czytników, ekranu smartfona lub komputera odbiorcy. Liczy się także możliwość wyłączenia niektórych utrudniających przeglądanie skryptów lub forma zastąpienia treści nietekstowych, a także ułatwienia w obrębie elementów wizualnych np. dla osób słabowidzących lub pozostałych osób z niepełnosprawnościami. Dla wielu osób istotny będzie również kształt wskaźnika myszy.
Jakość i poziomy zgodności (kryteria A, AA, AAA) ocenia się poprzez audyty, którymi zajmuje się nasza firma. Audyt obejmuje komputery stacjonarne oraz urządzenia mobilne i określa, czy dostępność cyfrowa jest optymalna, a czy sama witryna spełnia większość rygorystycznych wytycznych WCAG 2.1, dotyczących dostępności dla osób niepełnosprawnych. Najwyższym stopniem jest poziom AAA, a najniższym – A.
Proces ten ma decydujący wpływ na to, w jakim stopniu należy usprawnić i zmodyfikować stronę internetową oraz aplikacje mobilne, a także jak spełnić wymogi stawiane przez wyśrubowany do granic możliwości WCAG 2.1, który zastąpił znany WCAG 2.0. Warto spełnić nie tylko większość z minimalnych wymagań, lecz sięgnąć wyżej i zaspokoić praktycznie wszystkie potrzeby grup korzystających z systemów teleinformatycznych, np. za pomocą aplikacji mobilnych do konsumpcji treści internetowych w postaci elektronicznej.
Dzięki spełnianiu norm otrzymuje się wiążącą deklarację dostępności, a strona staje się w pełni funkcjonalna dla osób niepełnosprawnych lub mających szczególne potrzeby, Internet z kolei zaczyna być przestrzenią rzeczywiście przyjazną dla wszystkich użytkowników. Zalecenia dotyczące powyższych zagadnień są precyzyjne, lecz czasami trudne do wdrożenia do wybranych stron WWW, dlatego też kwestię dostępności stron internetowych warto traktować w pełni priorytetowo.
